O związkach między muzyką różnych wyznań pisze dr Stephan Aderhold w nowej publikacji „Muzyka religijna w śląskich kościołach Pokoju w Głogowie, Jaworze i Świdnicy z uwzględnieniem kantorów żydowskich”. W latach 2019-2022 badał nie tylko historię muzyki ewangelickiej tych kościołów, ale również historię muzyki parafii katolickich i gmin żydowskich w tych miastach.
– W Świdnicy pracował kantor żydowski Max Singermann, który musiał być znakomitym barytonem. 12 stycznia 1883 roku wystąpił razem z kantorem Kościoła Pokoju, Gustavem Demnitzem na koncercie w Kościele Pokoju, gdzie zaśpiewał partię Manoah z oratorium „Samson” Händla, a entuzjastyczna relacja ukazała się w piśmie „Der jüdische Kantor” – opowiada dr Aderhold, który od 13 lat opiekuje się archiwum świdnickiego Kościoła Pokoju i bada związaną z nim historię muzyki.
Tym razem przeprowadził badania, aby stwierdzić, kiedy w gminach żydowskich Świdnicy wprowadzono chóralny śpiew synagogalny, kiedy i przez kogo oraz w jakiej koncepcji zostały zbudowane organy, a także jakich śpiewników używano lub publikowano. Ustalił, że pierwszym Żydem, który osiedlił się w Świdnicy, był Wolf Löbel Lohnstein z Głogowa. Około 1812 r. założył w mieście fundację żydowsko-chrześcijańską. Rozwijająca się gmina żydowska dzierżawiła salę modlitewną w rynku w domu „Pod złotym chłopkiem”, zanim w 1877 r. otwarto nową synagogę. Dr Aderhold odnalazł w muzeum żydowskim we Frankfurcie nad Menem uważany za zaginiony egzemplarz programu otwarcia z tekstami muzyki i pieśni. Na tę okazję Friedrich Wilhelm König, ówczesny kantor Kościoła Pokoju zapewnił muzykę synagogalną i grał na organach. Świdnicki związek chóralny przygotował występy chórów pod kierownictwem jednego z nauczycieli ewangelickiej szkoły miejskiej. Niestety nie udało się odnaleźć wykonanych kompozycji i muzykaliów. W sprawozdaniu z okazji otwarcia synagogi podkreślano ustanowioną wówczas „zgodę wyznaniową”. Synagogę zniszczono 9 listopada 1938 r.
– Zgoda wyznaniowa nie jest zatem żadną oczywistością. Należy nad nią nieustannie pracować, a do tego przyczyniają się w sposób, którego nie wolno lekceważyć, muzyka oraz – w najlepszym tego słowa znaczeniu – muzykanci – uważa Stephan Aderhold.
W swojej pracy opisuje m.in. Abrahama Klesela (1635-1702), który pisał dla Jawora pieśni ewangelickie, wydane w kilku zbiorach oraz organistę i dyrygenta chóru ewangelickiego Carla Gottloba Bratfischa (1829-1901), który komponował również dla gminy żydowskiej w Głogowie, także z użyciem tekstów hebrajskich.
– Kiedyś muzyka poszczególnych wspólnot wyznaniowych spotykała się ze sobą w przestrzeni publicznej głównie podczas świąt i uroczystości – opowiada muzykolog. Jego 782-stronicowe opracowanie to efekt projektu, który wsparli finansowo: pani pełnomocnik rządu Republiki Federalnej Niemiec ds. kultury i mediów, Wolne Państwo Saksonia, Fundacja Kościelna Ewangelicki Śląsk oraz Kościół Pokoju w Świdnicy. Opracowanie na podstawie artykułu dra Stephana Aderholda pt.: „Konfessionelle Musik in Glogau, Jauer und Schweidnitz.”
GOTTESFREUND-Konfessionelle Musik in Glogau [PDF / DE / Pobierz]
Muzyka religijna w Glogowie, Jaworze, Swidnicy [PDF / PL tłumaczenie / Pobierz]